[ Pobierz całość w formacie PDF ]

69
Ibid., s. 197.
25
dla weryfikacji założonych i rzeczywistych funkcji placówek oświatowo-wychowawczych,
opiekuńczych i kulturalno-oświatowych, organizacji społecznych itp.70.
Dla właściwego zastosowania metody monograficznej ważne jest spełnienie
następujących warunków: rozeznanie terenu badań, łatwość nawiązywania kontaktów z
badanym środowiskiem (instytucją), wykorzystanie wielu z
ródeł informacji, krytycyzm i
dystans do zebranych informacji, w tym także do z
ródeł archiwalnych. Przykładem
negatywnego podejścia do materiałów archiwalnych jest jednostronne oparcie się na
protokołach świadków wydarzeń dotyczących drugiej wojny światowej, wytworzonych
niejednokrotnie kilkadziesiąt lat od tych wydarzeń na okoliczność uzyskania np. członkostwa
w organizacji kombatanckiej czy też świadczeń materialnych.
W wyniku stasowania tej metody mogą powstać:
" monografie problemowe, opisujÄ…ce konkretne wydarzenia historyczne, aktualne (w
powiązaniu z przeszłością) problemy społeczno-polityczne lub ekonomiczne, kwestie
edukacyjne (wychowawcze, kształcące i opiekuńcze), zjawiska społeczne (np.
religijność określonych grup społecznych, przestępczość nieletnich, narkomania,
alkoholizm, uzależnienie od Internetu itp.) i inne,
" monografie przedmiotowe, opisujące konkretne obszary administracyjne (także
wynikające z podziałów kościelnych), np. województwo, parafia, powiat, gmina,
miasto, wieś; instytucje, w tym uczelnie, szkoły, kluby sportowe, biblioteki;
organizacje, towarzystwa, fundacje itp.
Przy zastosowaniu metody monograficznej, badając określony obszar, instytucję, czy
zjawisko, w zasadzie powstają teorie tzw. małego zasięgu. Dlatego należy pamiętać, iż fakty
społeczne są elementami większych obszarów, stąd stopień uogólniania musi odpowiadać
obszarowi przedmiotu badań, bądz
jego problemu.
Metoda monograficzna może być realizowana za pomocą różnorodnych technik
badawczych. PodstawowÄ… technikÄ… okazuje siÄ™ badanie dokumentacji, w tym archiwalnej,
sprawozdań okresowych z działalności, wykorzystanie danych statystycznych, informacje
medialne o instytucji lub wydarzeniu, bÄ…dz
zjawisku. Nierzadko w wykorzystaniu metody
monograficznej wprowadza się elementy obserwacji uczestniczącej członków grup, instytucji
i ich klientów, ankiety, wywiadu, socjogramu a nawet eksperymentu. W naukach
pedagogicznych niekiedy mogą być także wykorzystane elementy eksperymentu
wychowawczego. Jedno jest pewne, w metodzie monograficznej, zgodnie z zasadami
poprawności metodologicznej, trudno poprzestać na jednej technice badań. Przy zastosowaniu
tej metody koniecznym wprost jest zastosowanie szeregu technik przy użyciu różnych
narzędzi badań71.
3.1.5. Wywiad
W przeciwieństwie do obserwacji wywiad diagnostyczny jest czynnością dwustronną,
opartą na bezpośrednim kontakcie respondenta z prowadzącym wywiad i polegającą na
rozmowie zainicjowanej przez badacza, odbytą w sposób planowy i kierowany w celu
uzyskania określonych informacji. Warunkiem poprawnego przeprowadzenia wywiadu są
właściwie przygotowane i przemyślane dyspozycje. Stąd wywiady można podzielić na:
70
A. Kamiński, op. cit., za: T. Pilch, Zasady badań..., Warszawa 1998, s. 46.
71
A. Kamiński, Metoda, technika, procedura badawcza w pedagogice empirycznej, (w:) J. Półturzycki,
Aleksander Kamiński, Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa-Radom
2006, s. 278-279; E. Hajduk, Hipoteza& , s. 12; I. Zielińska, Metodologiczne podstawy& , s. 64-65.
26
" standardowe,
" półstandardowe,
" niestandardowe.
W pierwszym z nich wszystkie osoby udzielajÄ… odpowiedzi w identycznych warunkach, a
respondent nie ma możliwości podzielenia się własnymi przeżyciami czy doświadczeniami.
Wywiad półstandardowy polega na luz
nej rozmowie badacza i swobodnie dobranego
respondenta.
Przy realizacji tej techniki badawczej należy wskazać na trzy czynniki zakłócające
wiarygodność informacji:
" respondent, jako główne z
ródło materiału, może być przyczyną świadomego
zafałszowania prawdy;
" narzędzie badawcze  kwestionariusz, którego forma może wpłynąć na treść
uzyskiwanych danych, może nie obejmować wszystkich zagadnień, bądz
posługiwać
się niejasnym językiem;
" prowadzący badania  należy podporządkować jego cechy indywidualne
wymaganiom reguł badania.
Wyróżnia się następujące typy wywiadów:
" nieskategoryzowany  dający możliwość swobody w formułowaniu pytań, zmieniania
ich kolejności oraz stawianie pytań dodatkowych;
" skategoryzowany  ograniczający kolejność i brzmienie stawianych pytań,
" jawny  badany poinformowany jest o celach i przedmiocie wywiadu,
" ukryty  stosowany w przypadku, gdy przedmiotem wywiadu są drażliwe zagadnienia,
badania postaw, motywacji i innych kwestii; badany nie jest poinformowany o
przedmiocie rozmowy,
" jawny nieformalny  to luz
na rozmowa, podczas której badający usiłuje, przez
stosowne jej ukierunkowanie, uzyskać interesujące go dane,
" jawny formalny  gdy badany orientuje siÄ™ o fakcie przeprowadzania z nim wywiadu,
" indywidualny,
" zbiorowy  ma uzasadnienie wtedy, gdy przedmiotem badań są opinie, fakty
jednorodnej grupy; wywiadom zbiorowym towarzyszą zarówno dodatnie jak i ujemne
emocje, mogące mieć wpływ na wiarygodność badań.
W badaniach pedagogicznych szczególnie użyteczny jest wywiad środowiskowy, który
stosowany jest przy poznawaniu charakteru i zależności środowiska wychowawczego oraz
wszelkich aspektów wychowawczych w badanym środowisku społecznym.
3.1.6. Obserwacja
Obserwacja naukowa (odmienna od obserwacji nienaukowej  potocznej) jest
najczęściej używaną techniką w badaniach społecznych, bowiem dostarcza informacji z
pierwszej ręki. Jest ona procesem celowego i planowego spostrzegania w celu zgromadzenia
informacji o danym zjawisku i fakcie bez ingerencji w jego przedmiot. Obserwacja umożliwia
poznanie zjawiska w jego naturalnym przebiegu, angażując wyłącznie badającego.
Przedmiotem obserwacji są na ogół warunki, w których przebywają osoby obserwowane,
sytuacje, w których uczestniczą oraz ich reakcje na te warunki i sytuacje. Powinna być
obiektywna, tzn., iż powinna przeciwdziałać subiektywnym ograniczeniom.
Obserwacja występuje w dwóch odmianach:
" jakościowej,
" ilościowej72.
Obserwacja może być także klasyfikowana w dwóch grupach rodzajowych:
72
K. Konarzewski, op. cit., s. 113.
27
" zwykła i uczestnicząca,
" kontrolowana i niekontrolowana73.
Pojęcie  obserwacja uczestnicząca (participant observation) pierwszy zastosował w 1924 r.
socjolog amerykański, Eduard C. Lindemann (1885-1953) w dziele Social Discovery.
Nadto obserwacja jako metoda może być podzielona ze względu na sposób jej
dokonywania, na:
" bezpośrednią,
" pośrednią,
" jawnÄ…,
" ukrytÄ….
Obserwacja bezpośrednia dotyczy zachowań osób obserwowanych z bezpośrednim z nimi
kontakcie, zaś obserwacja pośrednia odnosi się do pewnych symptomów określonych
zachowań, czyli niejako obserwacji z tzw. drugiej ręki. W obserwacji jawnej badacz- [ Pobierz całość w formacie PDF ]