[ Pobierz całość w formacie PDF ]

tym, co zwaliło sufit, gdyż przyczyną, która zwaliła sufit, jest ((w rzeczywistości)) ciężar,
który się tam znajduje. Ta kolumna nie dawała sufitowi zdolności do zawalenia się, ale po
usunięciu kolumny ciężar spowodował swój skutek. Tak samo mówi się, że powój
żywiczny17 wnosi świeżość eliminując żółć w ten sposób, iż temperament mógł spowodować
tę świeżość.
Oprócz tych dwóch rodzajów przyczyn występują i inne, ale na ten temat to wystarczy.
Każda przyczyna sprawcza, która jest przyczyną, jest nią albo dzięki naturze, albo
poprzez wolę, albo przez przypadłość, którą uzyskuje. Przyczyna dzięki naturze jest taka, jak
na przykład ogień, który spala ze swej natury. Przyczyną, która jest taka z powodu woli, jest
17
 La scammonée oznacza żywiczny lek przeczyszczajÄ…cy, uzyskany z korzenia powoju żywicznego
(convolvus scammonia, radix scammoniae).
29
na przykład człowiek, gdy wprawia w ruch jakąś rzecz. Przyczyną przez przypadłość jest na
przykład woda, która ogrzewa coś na skutek przypadłości, którą uzyskuje ((kiedy woda jest
ogrzana)), a nie ze swej natury.
Fakt, że nie ma działania i że póz
niej powoduje go przyczyna, pochodzi albo z
zewnętrznego dla tej przyczyny motywu, albo a powodu braku rzeczy wobec niej
zewnętrznej (na przykład narzędzie albo materia). W sumie, z motywu zewnętrznego albo z
motywu niezewnętrznego. Otóż, jeżeli w każdym wypadku jego istota pozostaje ta sama i
jeżeli ((świat)) zewnętrzny ((dla jego istoty)) pozostaje taki sam, istnienie rzeczy dzięki
przyczynie nie będzie lepsze od jej nieistnienia. W efekcie, aż do tej chwili było to
nieistnienie, a teraz pojawia siÄ™ istnienie ((skutku)).
Rzecz więc zmieniła stan: albo wkroczyła nowa natura, albo nowa wola, albo nowa
przypadłość. W związku ze stanem, który się pojawił, jeżeli nie spowodowało go nic z
zewnątrz - sama przyczyna go spowodowała - pozostaje aktualne pytanie, mianowicie:
 dlaczego działanie tej przyczyny nie zostało spowodowane wcześniej i nastąpiło ((właśnie))
dopiero teraz? tak, że ten stan jest z natury ((przyczyny)) lub innej rzeczy, jest w przyczynie
albo poza nią. Jeśli coś innego spowodowało ten stan, trzeba, aby była inna przyczyna, która
wytwarza stan w sobie lub poza sobą, albo stać się przyczyną - co szerzej będzie
przedstawione póz
niej, jeśli spodoba się to Allahowi.
21. Badanie stanu skończoności wszystkiego, co zawiera poprzedniość i póz
niejszość oraz
skończoności przyczyn szczegółowych
Poprzedniość i póz
niejszość są albo dzięki naturze ((tak jak w liczbach)), albo poprzez
założenie ((tak jak w wymiarach)), ((założywszy że możesz je ustalać wychodząc z której
tylko chcesz strony)). Wszystko, co zawiera poprzedniość i póz
niejszość dzięki naturze, i
wszystko, co jest ilością, której części zależne od niej znajdują się realnie w jednym i tym
samym miejscu, jest skończone. Dowód na to jest taki, że gdyby była nieskończona liczba
rzeczy, zawierających z natury poprzedniość lub póz
niejszość lub ((jeżeli byłby
najmniejszy)) wymiar, którego części istniałyby razem, moglibyśmy wyznaczyć tam punkt
lub granicę zmysłami lub myślą.
Przypuśćmy, że taką nieskończonością jest linia AB:
B D C A ...
Zaznaczmy punkt C na tej linii. Załóżmy miarę między C i D, albo liczbę skończoną.
Gdyby była nieskończoność od D w kierunku B, to dorzucić ((do tej nieskończoności)) CD.
((W tym wypadku)) C B będzie nieskończone: gdyby była nieskończoność od D do B i jeżeli
30
w wyobraz
ni połączyłbyś DB z CB, aby obie szły w tym samym kierunku, jeżeli DB
rozciągałoby się na jednakową długość z CB, ((zdając sobie sprawę, że są one)) bardziej lub
mniej ((oddalone od ich punktów wyjścia)), obie byłyby jednakowe - co jest niemożliwe,
ponieważ DB jest mniejsze, a CB jest większe. I ((w tym wypadku)), jeżeli DB się zatrzyma,
gdy tymczasem CB się przedłuża, długość od B będzie skończona i CB miałaby nad DB
nadwyżkę ((długości)), równą CD, która jest skończona. A więc CB jest także skończone.
Staje się więc oczywiste, że taka liczba i taki wymiar nie będą nieskończone,
Przyczyny - mianowicie przyczyny sprawcze rzeczy - gdy jedna jest przyczynÄ…, a
druga jest przyczyną przyczyny, i gdy mają z natury poprzedniość i póz
nięjszość, nie mogą
być nieskończone. Wszędzie, gdzie tak jest, występuje przyczyna pierwsza. Jeżeli przyczyny
byłyby nieskończone, to albo nie byłoby wśród nieb takiej, która sama byłaby bez
przyczyny, albo byłaby wśród nich przyczyna, która nie miałaby przyczyny. W tym ostatnim
wypadku ta przyczyna byłaby celem, i ((następstwo przyczyn)) byłoby skończone, a nie
nieskończone. W pierwszym wypadku, wszystkie te przyczyny razem wzięte, byłyby
uprzyczynowane i istniałyby realnie w akcie.
Założywszy, że jest to zespół, który jest jak rzecz wśród rzeczy nieskończonych, z
konieczności ten zespół ((przyczyn)) nie byłby niespowodowany, ponieważ byłby on częścią
skutków istniejących realnie. I o tyle, o ile jest on zespołem spowodowanym, wymaga
przyczyny zewnętrznej wobec siebie. Jeżeli chodzi o tę przyczynę, to jeżeli byłaby ona
spowodowana, sama byłaby częścią tego zespołu. Otóż uznaliśmy ją za zewnętrzu wobec
zespołu. Trzeba więc, aby nie była spowodowana. Ta przyczyna jest celem i w
konsekwencji, ((to następstwo przyczyn)) jest nieskończone.
22. Badanie stanu możności i aktu
Słowa  możność używa się w wielu ((różnych)) znaczeniach. Tutaj potrzebne nam są
dwa znaczenia: możność czynna i możność bierna. Możność czynna jest stanem, który
znajduje się w przyczynie sprawczej w tym sensie, że z jej powodu akt wypływa z przyczyny
(na przykład ciepło z ognia). Możność bierna jest stanem, przez który rzecz staje się
podłożem innej (na przykład zdolność wosku do formowania go).
O każdej rzeczy, która realnie istnieje, mówimy, że jest w akcie. Jest to akt realizacji, a [ Pobierz całość w formacie PDF ]