[ Pobierz całość w formacie PDF ]

znania jakby pełni bytu, czyli prawdy, która poprzez sztukę
by twórczość artystyczna nowych czasów dostarczała
do nas przemawia, w dwoistości odkrywania, odsłaniania,
tego rodzaju zorientowania na sens, które można by ująć
ujawniania oraz skrytości bycia, zawdzięczamy w końcu
w formie pojęcia. Nie mogę się z tym zgodzić i twierdzę,
temu krokowi myślowemu, jaki w naszym stuleciu uczynił
że wszystko to, co symboliczne, a zwłaszcza
Heidegger. Pokazał on, że greckie pojęcie nieskrytości, a
symboliczność sztuki, polega na niekończącej się grze
Oeia, jest tylko jedną stroną podstawowego doświadczenia
odsyłania i skrywania. Dzieło sztuki, jako niezastąpione,
człowieka w świecie. Obok odsłaniania i w
nie jest tylko nośnikiem sensu, którym można obciążyć
nierozdzielnym z nim związku pozostaje właśnie przesło-
również inne nośniki. Sens dzieła sztuki polega raczej na
nięcie i zakrycie, co stanowi część skończoności człowieka.
tym, że jest ono tu oto. Chcąc uniknąć wszelkich
Ten filozoficzny pogląd, który stawia ograniczenia idealiz-
blędnyćli Konotacji" powinniśmy słowo  dzieło" zastąpić
mowi czystej integracji sensu, prowadzi do wniosku, że
innym, a mianowicie słowem  wytwór". Znaczyłoby to, że
w dziele sztuki jest jeszcze coś więcej niż tylko znaczenie w
krótkotrwały proces spiesznie płynącego potoku mowy w
jakiś nieokreślony sposób odbierane jako sens. %7łe coś
zagadkowy sposób zatrzymuje się w wierszu, stając się
21
Walter Benjamin, Dzieło sztuki w dobie reprodukcji technicznej, w:
wytworem; w podobnym sensie mówimy o procesach
tegoż, Twórca Jako wytwórca, tłum. Hubert Orłowski l Jan Slkor-skl,
górotwórczych.  Wytwór" nie jest
Poznań 1975.
45
44
takiego istnieje, fakt tego czegoś szczególnego, stanowi
Dla mnie  jako protestanta  wielką doniosłość miał
owo  więcej"; mówiąc za Rilkem:  Coś takiego stało pośród
rozgorzały w Kościele protestanckim spór o komunię,
ludzi". To właśnie, że to istnieje, faktyczność, jest
zwłaszcza między Zwinglłm i Lutrem. Z Lutrem podzielam
zarazem niepokonalnÄ… barierÄ… chroniÄ…cÄ… przed wszelkim
przekonanie, że słowa Jezusa  To jest ciało moje, a to
wynoszÄ…cym siÄ™ ponad wszystko oczekiwaniem sensu.
jest krew moja" nie mają na uwadze tego, że chleb i
Dzieło sztuki zmusza, byśmy to uznali.  Tu nie [rna
wino to  znaczą". Luter, jak sądzę, dostrzegł całkiem
takiego miejsca, które na ciebie nie patrzy. Musisz
słusznie, i w tym punkcie, jeśli dobrze wiem, wiernie
i zmienić swe życie". Szczególność, jaka wychodzi nam i
trzymał się starej rzymskokatolickiej tradycji, że chleb i
naprzeciw w każdym doświadczeniu artystycznym, uderza
wino sakramentu sq ciałem i krwią Chrystusa. Powołuję
nas i powala22.
siÄ™ na ten dogmatyczny problem tylko po to, by
To dopiero prowadzi mnie do stosownych pojęcio- powiedzieć, że coś takiego możemy, a nawet musimy
wych uzgodnień co do tego, na czym właściwie polega pomyśleć, kiedy chcemy wyobrazić sobie doświadczenie
doniosłość sztuki. Chciałbym pogłębić pojęcie symboli- sztuki, że więc dzieło sztuki nie tylko odsyła do czegoś,
czności w znaczeniu nadanym mu przez Goethego i ale ż w nim ja
"j Schillera odsłaniając w nim jego własne głębie. Twier- żuje. Innymi słowy: Dzieło sztuki oznacza pewien przyrost
bytu. To odróżnia Jępdjych wszystkich osiągnięć
dzę przeto, że sjonbolicznośćjiie tyJkpjDdsyłajrk) znacze-
nja^_aje^^oz[walajtiju_sJ5_uolbecnić: reprezentuje znaczenie. ludzkoscriw zakresie rzemiosłami, techniki, dzięki którym
6
Pojęcie  reprezentowanie" rozumiemy tutaj zgodnie z jego rozwinęła się produkcja sprzętów i urządzeń potrzebnych
stosowaniem w prawie kościelnym i państwowym. w naszym praktycznym życiu "gospodarczym. Ich cechą
Reprezentacja nie znaczy tam, że coś jest tu oto w za- jest wyraz
nie to, że każda rzecz, którą robimy, służy
stępstwie lub w niewłaściwej funkcji czy pośrednio, jak jedynie jako środek i narzędzie. Nie mówimy, że coś jest
gdyby było substytutem, namiastką. To, co jest re-  dziełem", kiedy nabywamy jakiś praktyczny przedmiot
prezentowane, samo jest raczej tu oto, i to w taki sposób, gospodarstwa domowego.) To wyroby, Taki . przedmiot
w jaki w ogóle może ono tu oto być. W odniesieniu do można produkować seryjnie i z zasady zastępować innym,
sztuki coś z tego bycia tu oto zostaje w reprezentacji wymieniać jego części  w zależności od określonego
zachowane - kiedy np. znana osobistość, która już cieszy rodzaju funkcjonowania, dla którego został wymyślony.
się określonym rozgłosem, jest reprezentatywnie . Dzieło sztuki natomiast jest niezastąpione. Pozostaje
przedstawiona w portrecie. Obraz, który wisi w sali ra- tojprawdą nawet w dobie rozwiniętej techniki feprodu-,
tusza, w pałacu, [w kościele czy gdzie indziej, ma być kcji, w której żyjemy i w której spotykamy kopie zna-]
cząstką jej obecności. Ona sama w swej reprezentacyjnej komirych dzieł sztuki odznaczające się niezwykle wy-
roli występuje tu oto w tym reprezentacyjnym portrecię. Isoką jakością. Fotografie lub płyty muzyczne są repro-
Sądzę, że sam ten obraz jest reprezentacyjny. Oczywiście, dukcjami, ale nie są reprezentacjami. W reprodukcji jako
nie jest to oddawanie czci obrazom czy bałwo takiej nie pozostaje nic z jednorazowości zdarzenia, jaka
Ichwalstwo, ale też, gdy chodzi o dzieło sztuki, nie jest wyróżnia dzieło sztuki (nawet wtedy, kiedy -jak w
tylko znakiem, który ma o czymś przypominać, wskazówką i przypadku płyty - chodzi o jednorazowość zdarzenia [ Pobierz całość w formacie PDF ]