[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Inną ważną cechą mającą udział w nawiązaniu kontaktu jest poczucie hu-
moru. Jak uważa Vanistendael, humor jest dowodem tego, że mamy świadomość
własnej niedoskonałości. Formy humoru, takie jak: uśmiech, rozbawienie, żart,
tworzą specyficzny klimat, w którym zastana rzeczywistość, często trudna, może
przekształcić się w coś, co jest znośne i możliwe do przeżycia. Autor przywołuje
dzieci ulicy pracujące jako służące w Indiach, którym poczucie humoru pozwo-
211
R. Jezek, Materiały szkoleniowe, Amsterdam  Katowice 2000.
3. Metody pracy profilaktyczno-wychowawczej w środowisku 105
liło ocalić resztki szacunku dla samych siebie (dając dystans do samego siebie
i innych)212.
Nawiązanie kontaktu to interakcja wychowawcza, w której biorą udział co
najmniej dwie osoby. W obecnych czasach istnieje duże zapotrzebowanie na
taką formę nawiązania kontaktu z młodzieżą, u podstaw którego leży otwartość,
wzajemne zrozumienie, chęć współpracy, a także autentyczność i szczerość. Wa-
runkiem niezbędnym do nawiązania kontaktu jest poważne, podmiotowe trak-
towanie młodzieży, z którą należy rozmawiać o sprawach trudnych, związanych
z systemem wartości, sensem życia, a także o problemach związanych z przyszło-
ścią. Do takich spotkań tęskni wielu młodych ludzi, ponieważ często ani w szkole,
ani w domu rodzinnym nie prowadzi się szczerych rozmów. Im więcej jest proble-
mów, im więcej młody człowiek stwarza trudności, tym bardziej takiej rozmowy
potrzebuje.
Młodzi ludzie znajdujący się w okresie dojrzewania przyjmują postawy, które
nie sprzyjają kontaktom i nie zachęcają do nich szczególnie osób dorosłych. Cierp-
liwość, zaangażowanie, szacunek  to warunki, bez których kontakt z młodzieżą
nie byłby możliwy. Pedagog ulicy, wychodząc do dzieci, do ich środowiska, zdaje
sobie sprawę, że prezentowane przez młodych ludzi zachowania są testem na jego
autentyczność oraz zaangażowanie.
Jak już wcześniej była mowa, pedagog ulicy poznaje także młodych ludzi,
którzy nie są zainteresowani dalszymi spotkaniami np. w klubie. Kontakt z nimi
możliwy jest tylko w ich środowisku  na ulicy. Jeżeli uda się mu nawiązać więz

emocjonalną z dzieckiem, wtedy mały człowiek sam go będzie szukał. Kiedy chce
i uzna, że potrzebuje kontaktu, zawsze będzie mógł przyjść np. do klubu, żeby
porozmawiać. Osobisty kontakt z pedagogiem ulicy to najlepsze, co się mogło
przydarzyć dziecku, któremu nie odpowiada ani klub, ani nic zorganizowanego.
Ten kontakt bardzo osobisty może uchronić dziecko  dając jakąś nadzieję, świa-
domość, że jest ktoś życzliwy, komu na nim zależy.
Rezultatem nawiązania kontaktu z dziećmi ulicy może być zaufanie, poczu-
cie bezpieczeństwa, współodpowiedzialności za środowisko. W takich warunkach
młody człowiek może podjąć decyzję o zmianie swojej sytuacji życiowej, a także
przewartościować swój dotychczasowy system wartości.
Przyjazny kontakt pedagoga ulicy z podopiecznym stanowi ważny element
pracy z indywidualnym przypadkiem.
Metoda indywidualnego przypadku w pracy z dzieckiem ulicy
W oddziaływaniach profilaktyczno-wychowawczych na ulicy praca z indywi-
dualnym przypadkiem ma swoją specyfikę ze względu na to, że kontakt z wycho-
wankiem zostaje zainicjowany na ulicy, a kontynuacja ma miejsce w klubie czy
świetlicy i zależy od dobrej woli dziecka.
212
S. Vanistendael, La résilience ou le réalisme de l espérance, Geneve 1996.
106 Rozdział III. Rola pedagoga ulicy w profilaktyce środowiskowej
Problemy, na których koncentruje się praca z indywidualnym przypadkiem,
jakim jest dziecko ulicy, to przede wszystkim: wspieranie, wzmacnianie jego wiÄ™-
zów z rodziną, problem nauki szkolnej  kompensacja braków, pomoc we włącze-
niu się ponownym do szkoły itp.
Metoda prowadzenia indywidualnych przypadków zapoczątkowana zosta-
ła w drugim dziesięcioleciu ubiegłego wieku na terenie Stanów Zjednoczonych
przez Mary Richmond i stanowiła  unaukowienie dobroczynności . Oznacza to,
że dostosowując się do panującego systemu filantropijnych świadczeń opiekuń-
czych przez prywatne stowarzyszenia, usiłowała nadać temu postępowaniu racjo-
nalny charakter. Podstawowe działanie miało polegać na zrozumieniu jednostki
i na zabiegach terapeutycznych rozładowujących jej lęk, gniew, niepewność,
wrogość, agresję, a wprowadzających jednostkę w atmosferę nadziei, życzliwości
i uczących dostrzegania własnych możliwości.
Według S. Bowersa metoda indywidualnego przypadku
jest sztuką, w której wiedza życiowa i nauka o człowieku oraz środowisku,
a także umiejętność obcowania z ludz
mi  są użyte w celu zmobilizowa-
nia sił w jednostce i odpowiedniej pomocy w społeczeństwie dla ulepszenia
wzajemnego przystosowania się jednostki i środowiska213.
Ustosunkowując się do definicji podanej przez S. Bowersa, można stwierdzić,
że pedagog ulicy to artysta, którego wiedza, umiejętności, doświadczenie mają
wpływ na jakość jego działań. Jednak jego zasadniczą rolą jest mobilizowanie
wszystkich sił jednostki (dziecka ulicy) w kierunku zmiany niekorzystnej sytuacji
życiowej, poszukiwanie odpowiedniej pomocy w instytucjach oraz najbliższym
środowisku osoby potrzebującej pomocy.
Jak piszÄ… Z. Ostrihanska i A. Greczuszkin,
dążenie do wzajemnego przystosowania się jednostki i środowiska zakłada
prowadzenie dwutorowego procesu wychowawczego w toku pracy z indy-
widualnym przypadkiem. Jest to z jednej strony kontakt między wycho-
wawcÄ… a wychowankiem, oparty na wzajemnym indywidualnym stosunku
wychowawczym: wychowawca  wychowanek, a z drugiej strony jest to
usiłowanie objęcia oddziaływaniem nie tylko pojedynczego człowieka, ale
i włączenie doń instytucji o aktualnych lub potencjalnych możliwościach
wychowawczych214.
A. Kamiński przedstawił kilka zasad, których należy przestrzegać, aby dobrze
poprowadzić indywidualny przypadek:
1. Należy akceptować jednostkę taką, jaka jest, ze wszystkimi problemami, trud-
nościami. Trzeba być wyrozumiałym oraz mieć szacunek dla jego osobistych
213
A. Kamiński, Funkcje pedagogiki..., dz. cyt., s. 260.
214
Z. Ostrihanska, A. Greczuszkin, Praca z indywidualnym przypadkiem..., dz. cyt., s. 40.
3. Metody pracy profilaktyczno-wychowawczej w środowisku 107
decyzji. AkceptujÄ…c osobÄ™, patrzymy na niÄ… obiektywnie. Nie krytykujemy jej
zachowania, postawy, lecz staramy się dostrzec, kim może się stać, jeśli prowa-
dzenie przypadku siÄ™ powiedzie.
2. Ważne jest, aby mieć wiarę w człowieka i jego zdolność do korzystnego rozwo-
ju, doskonalenia  czyli spróbować dać szansę każdemu, kto pragnie zmienić
swoje postępowanie.
3. Należy uaktywnić jednostkę, aby świadomie uczestniczyła w procesie zmiany.
Nie możemy za nikogo podejmować decyzji, ale powinniśmy dążyć do tego,
aby jednostka zechciała zmienić swoje życie na lepsze.
4. Konieczne jest stworzenie atmosfery zaufania, otwartości, życzliwości  dlatego
tak ważny jest pierwszy kontakt z daną osobą215.
Metoda indywidualnego przypadku koncentruje siÄ™ na jednostce ludzkiej, jej
problemach, a główny mechanizm działań naprawczych i kompensacyjnych do-
strzega w indywidualnej pomocy człowiekowi. Dlatego wymaga ona od pedagoga
ulicy postawy aktywnej, opartej na wiedzy teoretycznej z zakresu nauk o człowieku
(zwłaszcza psychologii) oraz środowisku (socjologii, pedagogiki społecznej).
Punktem wyjścia w pracy pedagoga ulicy z indywidualnym przypadkiem
powinno być rozpoznanie sytuacji osoby w jej indywidualnym i społecznym
aspekcie, postawienie diagnozy i dopiero na jej podstawie opracowanie planu
postępowania.
Istotą prowadzenia indywidualnego przypadku nie może być przejmowanie
przez pedagoga ulicy odpowiedzialności za czyjeś dobro, zdrowie czy samopo-
czucie. Należy tak zmobilizować siły jednostki, by skłonić ją do podjęcia starań [ Pobierz całość w formacie PDF ]